چرا مدیران شرکتها و یا مسئولین نهادها پس از بروز مشکلات استعفا میدهند؟

امروز در بین خبرها با جمله ای برخورد کردم که برایم بسیار جای تعجب داشت! جمله ای که امام جمعه محترم تهران در نماز جمعه امروز تهران مطرح کرده بود. جمله این بود “استعفای مدیرعامل راه آهن تقلید از غربی ها بود“. آیا تا بحال به این فکر کرده اید که واقعا چرا بعد از یک سانحه هوایی با مواردی مشابه با همین سانحه قطار، در اروپا و بسیاری از نقاط دیگر دنیا مدیران ارشد نهادهای مرتبط و یا حتی وزرای دولتها استعفا میدهند؟

پاسخ این سئوال نسبتا ساده است و در تعریف واژه Accountability نهفته است. معنی لغتی رایج برای این کلمه “پاسخگویی” است که در ادامه بیشتر به توضیح آن میپردازم. در تمامی ساختارهای سلسله مراتبی مانند شرکتها و سازمانها و یا حتی نظام مدیریتی هر کشور، یک ساختار پاسخگویی سلسله مراتبی ایجاد شده است؛ به این نحو که هر گره بالاسری در قبال عملکرد و اقدامات گره های پایینتر پاسخگو خواهد بود. ساده تر اینکه هر مدیر یا سرپرست در قبال عملکرد کارکنان زیرمجموعه خود پاسخگو خواهد بود. این ساختار، خیلی ساده و قابل درک است و طبیعی است که همین سلسله مراتب تا بالاترین سطح سازمان که مدیرعامل سازمان باشد هم تسری پیدا خواهد کرد. این همان عاملی است که هیئت مدیره و سهامداران تمامی توقعات خود را از مدیرعامل سازمان مطالبه میکنند و با دیگر کارکنان سازمان تعاملی ندارد.

این امر همان دلیل ساده ای است که مثلا وقتی تلفنهای همراه سامسونگ دچار مشکل میشوند مدیر عامل آن شرکت از مشتریان عذرخواهی میکند و نه مثلا کارشناس تحقیق و توسعه! پذیرش این فرهنگ برای ما کمی سخت است چراکه در بهترین شرایط خودمان را مسئول اقداماتی میدانیم که مستقیما خودمان درگیر انجام آن بوده ایم و البته در شرایط معمول همینها را هم به گردن دیگران میاندازیم. عدم درک این مفهوم ساده همان عاملی است که وقتی چند سال پیش از یک مسئول در سانحه ای مشابه سئوال پرسیده شد، ایشان در کمال وقاحت پاسخ داد که “مگر من پشت فرمان بوده ام که الان پاسخگو باشم؟“. این در حالی است که در مواردی که موضوع به عموم جامعه مرتبط میشود (نه در سطح یک شرکت یا سازمان خاص) مسئولیت پاسخگویی نهایی تا بالاترین سطح افراد نظام مدیریتی کشور (وزرا، رئیس جمهور و …) انتقال خواهد یافت.

یکی از اقداماتی که در طراحی فرآیندها و فعالیتهای سازمانی به منظور شفاف سازی مسئولیتها و همین ساختار پاسخگویی انجام میگیرد استفاده از ابزاری تحت عنوان RACI است. این ابزار در حقیقت یک ماتریس ساده است که به مستندسازی ۴ نقش اصلی (Responsible, Accountable, Consulted, Informed) در رابطه با هر فرآیند و فعالیت میپردازد.

به شما پیشنهاد میکنم این دو مطلب ساده را در رابطه با Accountability (اینجا) و RACI (اینجا) در سایت ویکی پدیا مطالعه کنید.

تکمیلی: چون توی شبکه های اجتماعی خیلی این جمله مطرح شد که واقعا چرا وقتی یک کارگر اشتباه میکنه مدیرش باید استعفا بده و … کمی جواب مستقیم تر را هم اضافه میکنم 🙂

اگر موضوع را کوچیک بررسی کنیم راحتتر میشه!
شما فرض کنید که مدیر ۳-۴ نفر هستید و الان یکی از اونها یک کار اشتباهی مرتکب شده؛ مدیر بالاسری شما چه کسی را مواخذه میکنه؟ اون کارمند را یا شما را؟ تقریبا میشه مطمئن بود که شما را! چرا؟

به دلایل مختلفی که شاید همیشه هم همش درست نباشه (بیشتر منظورم اینه که منصفانه نباشه)! مثلا خب معمولا شما در مکانیزم جذب این افراد تصمیم گیر بودین، داشتین عملکردشون را پایش میکردین، کلا اینکه کارشون را بلدن یا نه را شما باید نظر میدادین و …
خب پس طبیعیه که حالا اگر یک مشکلی پیش اومده حالا دو حالت داره! یک اینکه مثلا موضوع سهوی بوده و اتفاقی، اون موقع شما به منظور دفاع از نیرویی که از عملکردش مطمئن هستید (به همون دلایل بالا) مسئولیت را قبول میکنید و عذرخواهی و …

دوم، ممکنه واقعا این مشکل به این دلیل پیش اومده که اون نفر کارمند مناسبی نبوده و کلا مشکل دار بوده و … که بازم شما باید عذرخواهی کنید! چرا؟ به همون دلایل بالا! طبیعتا الان نباید یکهو یادتون بیافته که این آدم از اولش هم میپیچوند و کارش را بلد نبود و …

حالا چرا گفتم همیشه هم منصفانه نیست، چون بعضی وقتا مثلا شما یکماهه که وارد سازمان شدین و یک مشکلی پیش میاد، پس شما هیچ کدوم از اقدامات بالا را انجام ندادین (جذب، پایش و …) توی این شرایط ماجرا یکمقدار پیچیده میشه که حالا شما واقعا باید پاسخگو باشید یا مدیر قبلی!

پ.ن. خیلی متاسفم که افرادی در بالاترین سطح مملکت، درکی از پایبندی به بدیهیات ندارند و آنرا تقلید از غرب تصور میکنند.